SEE 2081 मधेश प्रदेश अनिवार्य सामाजिक अध्ययन प्रश्न समाधान
RE-1051'MP | समय: ३ घण्टा | पूर्णाङ्क: ७५
समूह 'क' (अति छोटो उत्तर) (11x1=11)
१. लैङ्गिक पहिचानको अर्थ एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।
लैङ्गिक पहिचान भनेको व्यक्तिको आफ्नो लिङ्गप्रतिको आन्तरिक अनुभूति हो।
२. सङ्घीयताले स्थानीय विकासमा सघाउ पुन्ऱ्याउँछ भन्ने दृष्टिकोणको पक्षमा तपाईंको विचार एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।
सङ्घीयताले स्थानीय विकासमा सघाउँछ किनभने यसले स्थानीय आवश्यकता अनुसार योजना बनाउन सजिलो बनाउँछ।
३. नेपालमा भ्रष्टाचार विरुद्ध काम गर्ने एक संवैधानिक निकायको नाम लेख्नुहोस् ।
अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग।
४. घरेलु हिंसा रोक्न उपयुक्त हुने एक सन्देशमूलक प्लेकार्ड तयार पार्नुहोस् ।
घरेलु हिंसा बन्द गरौं, शान्ति र सम्मान कायम गरौं।"
५. नेपालमा संविधानसभाको दोस्रो निर्वाचन कहिले भएको थियो ? विक्रम सम्वत्मा पूरा मिति लेख्नुहोस् ।
वि.सं. २०७० मङ्सिर ४ गते।
६. दोस्रो विश्वयुद्धले नकारात्मक प्रभाव मात्र पारेन यसपछि केही सकारात्मक प्रभाव पनि देखिए । सो युद्धपछि देखिएको कुनै एक सकारात्मक प्रभाव लेख्नुहोस् ।
जदोस्रो विश्वयुद्धपछि संयुक्त राष्ट्र सङ्घको स्थापना भयो, जसले विश्व शान्तिलाई प्रोत्साहन गर्यो।
७. बैङ्क खाताका दुई फाइदा लेख्नुहोस् ।
बैङ्क खाताले पैसा सुरक्षित राख्छ र ब्याज पनि कमाउन सकिन्छ।
८. मानौं तपाईं जीवन बिमा गर्दै हुनुहुन्छ, जीवन विमा गर्दा तपाईंले के कुरामा ध्यान दिनुपर्ला ? एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।
मूजीवन बिमा गर्दा कम्पनीको विश्वसनीयता र नियम-शर्तमा ध्यान दिनुपर्छ।
९. पञ्चशीलको सिद्धान्तको कुनै एक महत्त्व लेख्नुहोस् ।
पञ्चशीलको सिद्धान्तले देशहरूबीच शान्तिपूर्ण सहअस्तित्व कायम गर्न मद्दत गर्छ।
१०. सूचना प्रविधिको दुरुपयोग गर्दा भोग्नुपर्ने समस्या एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।
सूचना प्रविधिको दुरुपयोगले गोपनीयता भङ्ग र ठगीको समस्या निम्त्याउँछ।
११. आफ्नो परिवारको जीवन गुणस्तरीय बनाउका लागि तपाईंले गर्न सक्ने कुनै एक रचनात्मक कार्य लेख्नुहोस् ।
स्परिवारको जीवन गुणस्तरीय बनाउन घरमा सानो बगैँचा बनाउन सकिन्छ।
समूह 'ख' (छोटो उत्तर) (9x4=36)
१२. व्यक्तिको व्यक्तित्व विकासमा सामाजिकीकरणको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ । यस सम्बन्धमा नेपाली समाजको सामाजिकीकरणको अवस्थाका आधारमा समीक्षा गर्नुहोस् ।
-
नेपाली समाजमा सामाजिकीकरणले व्यक्तिको व्यक्तित्व विकासमा ठूलो भूमिका खेल्छ। यहाँ व्यक्तिले परिवार, गाउँघर र स्कूलमार्फत व्यवहार, संस्कार र मूल्य सिक्छ। गाउँमा संयुक्त परिवारमा हुर्कने बालबालिकाले सहयोग, सम्मान र एकताको भावना सिक्छन्। उदाहरणका लागि, दशैँ-तिहारमा सबै जम्मा भएर रमाइलो गर्नाले सामूहिक भावना बलियो हुन्छ। तर, शहरमा व्यक्तिवादी सोच बढी देखिन्छ, जहाँ मानिस आफ्नो काम र सफलतामा केन्द्रित हुन्छन्। परम्पराले पनि व्यक्तित्व बनाउँछ, जस्तै छोरीलाई घरको काम र छोरालाई पढाइमा जोड दिने चलनले लैङ्गिक भेदभाव देखिन्छ।
अन्धविश्वास र कुरीतिले नकारात्मक असर पनि पार्छ। बोक्सीको आरोप वा छाउपडी जस्ता प्रथाले व्यक्तिको सोचाइ र आत्मविश्वास कमजोर बनाउँछ। तर, पछिल्लो समय शिक्षाको पहुँच र टेलिभिजन, इन्टरनेटले आधुनिक सोच ल्याएको छ। युवाहरू स्वतन्त्र र सिर्जनशील बन्दैछन्। नेपाली समाजमा सामाजिकीकरणले सकारात्मक रूपमा एकता र सहकार्य सिकाउँछ, तर पुराना रुढिवादी सोचले बाधा पनि पुर्याउँछ। यसलाई सुधार्न शिक्षामा जोड र कुरीति हटाउने जागरूकता जरुरी छ। यसरी सामाजिकीकरणले व्यक्तिको व्यक्तित्वलाई सकारात्मक र नकारात्मक दुवै तरिकाले प्रभाव पार्छ।
१३. दिगो विकासका सम्बन्धमा नेपाल सरकारद्वारा भएका प्रयासलाई चार बुँदामा उल्लेख गर्नुहोस् ।
नेपाल सरकारले दिगो विकासका लागि विभिन्न प्रयास गरेको छ, जसले वातावरण, अर्थतन्त्र र समाजको सन्तुलन राख्ने लक्ष्य राख्छ। यी प्रयासले देशको भविष्य सुरक्षित गर्न र जनताको जीवनस्तर सुधार्न मद्दत गर्छ। यहाँ चार मुख्य प्रयासलाई बुँदामा राखिएको छ।
पहिलो, सरकारले वन संरक्षणमा जोड दिएको छ। सामुदायिक वन कार्यक्रममार्फत गाउँलेहरूले जंगल जोगाउँछन् र हरियाली बढाउँछन्। यसले प्राकृतिक स्रोतको दिगो प्रयोग हुन्छ र जलवायु परिवर्तनको असर कम गर्न सहयोग पुग्छ। दोस्रो, गरिबी घटाउन रोजगारीका अवसर सिर्जना गरिएको छ। सीपमूलक तालिम र स्वरोजगारका योजनाले मानिसलाई आत्मनिर्भर बनाउँछ। यसले आर्थिक विकासलाई दिगो बनाउन मद्दत गर्छ।
तेस्रो, नवीकरणीय ऊर्जामा लगानी बढाइएको छ। जलविद्युत् र सौर्य ऊर्जा परियोजनाले स्वच्छ ऊर्जा उत्पादन गर्छ, जसले कोइला र दाउराको प्रयोग घटाउँछ। यसले वातावरण जोगाउँदै ऊर्जाको दिगो आपूर्ति सुनिश्चित गर्छ। चौथो, शिक्षा र स्वास्थ्यमा सुधारका नीति लागू गरिएको छ। सबै बालबालिकालाई निःशुल्क शिक्षा र आधारभूत स्वास्थ्य सेवा दिने प्रयासले जनताको जीवनस्तर उकास्छ। शिक्षित र स्वस्थ समाजले दिगो विकासको आधार तयार गर्छ।
यी प्रयासले नेपालले प्राकृतिक स्रोतको संरक्षण, आर्थिक वृद्धि र सामाजिक सुधारमा ध्यान दिएको देखिन्छ। तर, चुनौती पनि छन्, जस्तै बजेटको कमी र योजनाको पूर्ण कार्यान्वयन नहुनु। तैपनि, यी कदमले नेपाललाई दिगो भविष्यतर्फ लैजान सक्छ। सरकारले स्थानीय स्तरमा जनसहभागिता बढाएर यी प्रयासलाई अझ प्रभावकारी बनाउनुपर्छ। दिगो विकास सबैको सहकार्यबाट मात्र सम्भव छ।
पहिलो, सरकारले वन संरक्षणमा जोड दिएको छ। सामुदायिक वन कार्यक्रममार्फत गाउँलेहरूले जंगल जोगाउँछन् र हरियाली बढाउँछन्। यसले प्राकृतिक स्रोतको दिगो प्रयोग हुन्छ र जलवायु परिवर्तनको असर कम गर्न सहयोग पुग्छ। दोस्रो, गरिबी घटाउन रोजगारीका अवसर सिर्जना गरिएको छ। सीपमूलक तालिम र स्वरोजगारका योजनाले मानिसलाई आत्मनिर्भर बनाउँछ। यसले आर्थिक विकासलाई दिगो बनाउन मद्दत गर्छ।
तेस्रो, नवीकरणीय ऊर्जामा लगानी बढाइएको छ। जलविद्युत् र सौर्य ऊर्जा परियोजनाले स्वच्छ ऊर्जा उत्पादन गर्छ, जसले कोइला र दाउराको प्रयोग घटाउँछ। यसले वातावरण जोगाउँदै ऊर्जाको दिगो आपूर्ति सुनिश्चित गर्छ। चौथो, शिक्षा र स्वास्थ्यमा सुधारका नीति लागू गरिएको छ। सबै बालबालिकालाई निःशुल्क शिक्षा र आधारभूत स्वास्थ्य सेवा दिने प्रयासले जनताको जीवनस्तर उकास्छ। शिक्षित र स्वस्थ समाजले दिगो विकासको आधार तयार गर्छ।
यी प्रयासले नेपालले प्राकृतिक स्रोतको संरक्षण, आर्थिक वृद्धि र सामाजिक सुधारमा ध्यान दिएको देखिन्छ। तर, चुनौती पनि छन्, जस्तै बजेटको कमी र योजनाको पूर्ण कार्यान्वयन नहुनु। तैपनि, यी कदमले नेपाललाई दिगो भविष्यतर्फ लैजान सक्छ। सरकारले स्थानीय स्तरमा जनसहभागिता बढाएर यी प्रयासलाई अझ प्रभावकारी बनाउनुपर्छ। दिगो विकास सबैको सहकार्यबाट मात्र सम्भव छ।
१४. 'हाम्रो अमूर्त सम्पदाः हाम्रो सामाजिक सांस्कृतिक पहिचानका स्रोत' शीर्षकमा एक वक्तृताको नमुना तयार पार्नुहोस् ।
"आदरणीय गुरुजन, सम्माननीय अतिथिहरू र मेरा प्यारा साथीहरू,
नेनमस्कार! आज म 'हाम्रो अमूर्त सम्पदा: हाम्रो सामाजिक सांस्कृतिक पहिचानका स्रोत' विषयमा बोल्न गइरहेको छु। हाम्रो अमूर्त सम्पदा भनेको हाम्रा चाडपर्व, लोकगीत, नृत्य, कथा र परम्परा हुन्, जुन हामीले हातले छुन सक्दैनौँ तर मनले महसुस गर्छौं। यिनै कुराले हामीलाई नेपाली बनाउँछन् र हाम्रो पहिचान दिन्छन्।
जस्तै, दशैँमा टीका लगाउँदा परिवारको माया र एकता झल्किन्छ। भाइटीकाले दाजुभाइ-दिदीबहिनीको सम्बन्धलाई जोड्छ। हाम्रा लोकगीत र बाजाहरूले पुर्खाको इतिहास र भावना बोकेका छन्। यी सम्पदाले हामीलाई एकअर्कासँग जोडेर राख्छन् र विश्वसामु हाम्रो संस्कृति चिनाउँछन्। तर, आज आधुनिकीकरण र पश्चिमी प्रभावले यी हराउँदै छन्। टेलिभिजन र मोबाइलले हाम्रा कथा र गीत बिर्साइरहेका छन्।
हामीले यो सम्पदा जोगाउनुपर्छ। स्कूलमा सिकाउने, घरमा अभ्यास गर्ने र सामाजिक सञ्जालमा प्रचार गर्नुपर्छ। यो हाम्रो धरोहर हो, हाम्रो गर्व हो। यदि यिनी हराए भने हाम्रो पहिचान पनि हराउँछ। त्यसैले, साथीहरू, हामी सबैले यो जिम्मेवारी लिनुपर्छ र भावी पुस्तालाई हस्तान्तरण गर्नुपर्छ। अन्त्यमा, हाम्रो अमूर्त सम्पदालाई माया गरौँ र जोगाऔँ।
धन्यवाद!"
नेनमस्कार! आज म 'हाम्रो अमूर्त सम्पदा: हाम्रो सामाजिक सांस्कृतिक पहिचानका स्रोत' विषयमा बोल्न गइरहेको छु। हाम्रो अमूर्त सम्पदा भनेको हाम्रा चाडपर्व, लोकगीत, नृत्य, कथा र परम्परा हुन्, जुन हामीले हातले छुन सक्दैनौँ तर मनले महसुस गर्छौं। यिनै कुराले हामीलाई नेपाली बनाउँछन् र हाम्रो पहिचान दिन्छन्।
जस्तै, दशैँमा टीका लगाउँदा परिवारको माया र एकता झल्किन्छ। भाइटीकाले दाजुभाइ-दिदीबहिनीको सम्बन्धलाई जोड्छ। हाम्रा लोकगीत र बाजाहरूले पुर्खाको इतिहास र भावना बोकेका छन्। यी सम्पदाले हामीलाई एकअर्कासँग जोडेर राख्छन् र विश्वसामु हाम्रो संस्कृति चिनाउँछन्। तर, आज आधुनिकीकरण र पश्चिमी प्रभावले यी हराउँदै छन्। टेलिभिजन र मोबाइलले हाम्रा कथा र गीत बिर्साइरहेका छन्।
हामीले यो सम्पदा जोगाउनुपर्छ। स्कूलमा सिकाउने, घरमा अभ्यास गर्ने र सामाजिक सञ्जालमा प्रचार गर्नुपर्छ। यो हाम्रो धरोहर हो, हाम्रो गर्व हो। यदि यिनी हराए भने हाम्रो पहिचान पनि हराउँछ। त्यसैले, साथीहरू, हामी सबैले यो जिम्मेवारी लिनुपर्छ र भावी पुस्तालाई हस्तान्तरण गर्नुपर्छ। अन्त्यमा, हाम्रो अमूर्त सम्पदालाई माया गरौँ र जोगाऔँ।
धन्यवाद!"
१५. संविधान दिवसलाई 'राष्ट्रिय दिवस' का रूपमा मनाइनुका कुनै चार कारण लेख्नुहोस् ।
संविधान दिवसलाई 'राष्ट्रिय दिवस' का रूपमा मनाइनुका चार कारणहरू निम्न छन्:
यी कारणले संविधान दिवसलाई राष्ट्रिय दिवस बनाएर सबै नेपालीले एकताबद्ध भएर मनाउँछन्।
-
१. राष्ट्रिय पहिचानको प्रतीक: संविधानले देशको स्वतन्त्रता, एकता र सार्वभौमसत्ता दर्शाउँछ, जसले हामीलाई नेपाली भएको गर्व महसुस गराउँछ।
-
२. नागरिक अधिकारको ग्यारेन्टी: यो दिनले संविधानले दिएको नागरिकका हक-अधिकार र कर्तव्यको सम्झना गराउँछ, जुन हरेक नेपालीको जीवनसँग जोडिएको छ।
-
३. लोकतन्त्रको उत्सव: संविधानले लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थाको आधार तयार गर्छ, र यो दिवसले जनताको शासनमा विश्वास राख्ने भावनालाई बलियो बनाउँछ।
- ４. ऐतिहासिक महत्त्व: नेपालमा संविधानसभाबाट संविधान जारी भएको दिन (वि.सं. २०७२ असोज ३) को सम्झनामा यो मनाइन्छ, जुन देशको इतिहासमा ठूलो उपलब्धि हो।
यी कारणले संविधान दिवसलाई राष्ट्रिय दिवस बनाएर सबै नेपालीले एकताबद्ध भएर मनाउँछन्।
१६. नेपालमा विद्यमान अन्धविश्वाससम्बन्धी समस्याहरूको समाधानका लागि केकस्ना उपाय अवलम्बन गर्नुपर्दा आफ्ना धारणा चार बुँदामा प्रस्तुत गर्नुहोस ।
नेपालमा अन्धविश्वासका समस्याहरू जस्तै बोक्सीको आरोप, झारफुक र छाउपडी अझै छन्। यी समस्याले मानिसको जीवन कष्टकर बनाउँछ र समाजको विकासमा बाधा पुर्याउँछ। यस्ता समस्याको समाधानका लागि मैले चारवटा उपाय सुझाउन चाहन्छु।
पहिलो, शिक्षाको विस्तार गर्नुपर्छ। स्कूल र गाउँ-गाउँमा पढाइले मानिसलाई अन्धविश्वासको सत्य बुझाउँछ। जब मानिस शिक्षित हुन्छन्, उनीहरूले झारफुकभन्दा डाक्टर र बोक्सीको आरोपभन्दा कानुनमा भरोसा गर्छन्। दोस्रो, जनचेतना फैलाउनुपर्छ। रेडियो, टेलिभिजन र गाउँमा सभा गरेर अन्धविश्वासको नराम्रो असरबारे जानकारी दिनुपर्छ। उदाहरणका लागि, छाउपडीले स्वास्थ्य बिगार्छ भन्ने बुझाउनुपर्छ।
तेस्रो, कडा कानुन लागू गर्नुपर्छ। बोक्सीको आरोप लगाउने वा छाउपडी जस्ता कुरीति गर्नेलाई सजायको व्यवस्था भएमा मानिस डराउँछन् र यस्तो काम घट्छ। सरकारले यो नियम कडाइका साथ पालना गराउनुपर्छ। चौथो, धार्मिक र सामाजिक अगुवाहरूलाई सहभागी गराउनुपर्छ। गाउँका पुजारी, गुरु वा नेताले अन्धविश्वास हटाउन सन्देश दिए भने मानिसले सजिलै मान्छन्, किनभने उनीहरूमाथि धेरैको विश्वास हुन्छ।
यी उपायले अन्धविश्वास कम गर्न सकिन्छ। शिक्षा र चेतनाले मानिसको सोच बदल्छ भने कानुन र अगुवाहरूले समाजलाई सही बाटो देखाउँछन्। तर, यो काम गर्न सरकार, समुदाय र हरेक व्यक्तिको सहयोग चाहिन्छ। अन्धविश्वास हटेपछि मात्र हाम्रो समाज स्वस्थ र समृद्ध बन्छ। यो परिवर्तन रातारात हुँदैन, तर निरन्तर प्रयासले सफलता पक्का हुन्छ। हामी सबैले यो जिम्मेवारी लिनुपर्छ।
पहिलो, शिक्षाको विस्तार गर्नुपर्छ। स्कूल र गाउँ-गाउँमा पढाइले मानिसलाई अन्धविश्वासको सत्य बुझाउँछ। जब मानिस शिक्षित हुन्छन्, उनीहरूले झारफुकभन्दा डाक्टर र बोक्सीको आरोपभन्दा कानुनमा भरोसा गर्छन्। दोस्रो, जनचेतना फैलाउनुपर्छ। रेडियो, टेलिभिजन र गाउँमा सभा गरेर अन्धविश्वासको नराम्रो असरबारे जानकारी दिनुपर्छ। उदाहरणका लागि, छाउपडीले स्वास्थ्य बिगार्छ भन्ने बुझाउनुपर्छ।
तेस्रो, कडा कानुन लागू गर्नुपर्छ। बोक्सीको आरोप लगाउने वा छाउपडी जस्ता कुरीति गर्नेलाई सजायको व्यवस्था भएमा मानिस डराउँछन् र यस्तो काम घट्छ। सरकारले यो नियम कडाइका साथ पालना गराउनुपर्छ। चौथो, धार्मिक र सामाजिक अगुवाहरूलाई सहभागी गराउनुपर्छ। गाउँका पुजारी, गुरु वा नेताले अन्धविश्वास हटाउन सन्देश दिए भने मानिसले सजिलै मान्छन्, किनभने उनीहरूमाथि धेरैको विश्वास हुन्छ।
यी उपायले अन्धविश्वास कम गर्न सकिन्छ। शिक्षा र चेतनाले मानिसको सोच बदल्छ भने कानुन र अगुवाहरूले समाजलाई सही बाटो देखाउँछन्। तर, यो काम गर्न सरकार, समुदाय र हरेक व्यक्तिको सहयोग चाहिन्छ। अन्धविश्वास हटेपछि मात्र हाम्रो समाज स्वस्थ र समृद्ध बन्छ। यो परिवर्तन रातारात हुँदैन, तर निरन्तर प्रयासले सफलता पक्का हुन्छ। हामी सबैले यो जिम्मेवारी लिनुपर्छ।
१७ निर्वाचन प्रक्रियामा निर्वाचन आयोगको काम, कर्तव्य र अधिकार चार बँदामा उल्लेख गर्नुहोस् ।
निर्वाचन प्रक्रियामा निर्वाचन आयोगको काम, कर्तव्य र अधिकारलाई चार बुँदामा यसरी उल्लेख गर्न सकिन्छ:
-
१. निर्वाचन सञ्चालन र व्यवस्थापन: निर्वाचन आयोगले स्थानीय, प्रदेश र सङ्घीय तहका निर्वाचनहरू स्वच्छ र निष्पक्ष रूपमा आयोजना गर्छ, जस्तै मतदानको मिति तोक्ने र मतगणना गर्ने।br>
-
२. मतदाता नामावली तयार पार्ने: यो आयोगको कर्तव्य हो कि सबै योग्य नागरिकको मतदाता सूची बनोस् र कसैको मतदान अधिकार नखोसियोस्।br>
-
३. निर्वाचन नियम पालना गराउने: आयोगले उम्मेदवार र दलहरूलाई निर्वाचन आचारसंहिता पालना गराउँछ र उल्लङ्घन भएमा कारबाही गर्ने अधिकार राख्छ।br>
-
४. निष्पक्षता र पारदर्शिता कायम गर्ने: आयोगले कुनै पक्षपात नगरी निर्वाचन प्रक्रिया पारदर्शी बनाउँछ र जनताको विश्वास जित्ने जिम्मेवारी लिन्छ।br>
१८. नेपालमा प्राकृक्तिक विपत्वाट हुने क्षति न्यूनीकरण गर्न अपनाउनुपर्ने कुनै चारओटा उपाय लेख्नुहोस् ।
नेपालमा प्राकृतिक विपत्तिबाट हुने क्षति न्यूनीकरण गर्न अपनाउनुपर्ने चार उपायहरू निम्न छन्:
-
पूर्वसूचना प्रणाली विकास गर्ने: बाढी, पहिरो वा भूकम्पको जानकारी पहिल्यै दिने प्रविधि जडान गर्नुपर्छ, जसले मानिसलाई सुरक्षित ठाउँमा जान समय मिल्छ।
-
भौतिक संरचना बलियो बनाउने: घर, स्कूल र पुलहरू भूकम्प र बाढी थेग्ने गरी बनाउनुपर्छ, जसले क्षति कम हुन्छ।
-
वन संरक्षण र वृक्षरोपण गर्ने: जंगल जोगाउने र धेरै रूख रोप्ने कामले पहिरो र बाढीको जोखिम घटाउँछ, किनभने रूखले माटो समात्छ।
-
जनचेतना र तालिम दिने: गाउँ-गाउँमा विपत्तिको समयमा के गर्ने भनेर सिकाउने र उद्धार तालिम दिनुपर्छ, जसले मानिस आफैँ तयार हुन्छन्।
१९. पञ्चशीलको सिद्धान्तका आधारमा नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध विस्तार गर्न परराष्ट्र मन्त्रालयलाई पठाउने एक इमेल (Email) को नमुना तयार पार्नुहोस् ।
यहाँ पञ्चशीलको सिद्धान्तका आधारमा नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध विस्तार गर्न परराष्ट्र मन्त्रालयलाई पठाउने एउटा सरल इमेलको नमुना प्रस्तुत गरिएको छ:
Subject: पञ्चशीलको सिद्धान्तमा आधारित अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध विस्तारको प्रस्ताव
माननीय परराष्ट्र मन्त्रीज्यू,
नमस्ते! म [तपाईंको नाम], एक जिम्मेवार नागरिकको हैसियतले नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धलाई पञ्चशीलको सिद्धान्तमा आधारित बनाउन सुझाव पठाउँदै छु। पञ्चशीलले शान्ति, सम्मान र सहकार्यको कुरा गर्छ, जुन हाम्रो देशको लागि उपयुक्त छ।
हामीले छिमेकी देशहरू भारत र चीनसँग सम्बन्ध बलियो बनाउन यो सिद्धान्त प्रयोग गर्न सक्छौँ। पहिलो, हामीले एकअर्काको सार्वभौमसत्ताको सम्मान गर्नुपर्छ। यसले सीमा विवाद वा हस्तक्षेपको समस्या घटाउँछ। दोस्रो, कुनै पनि देशविरुद्ध आक्रमण नगर्ने नीति अपनाउनुपर्छ, जसले शान्तिको सन्देश दिन्छ। तेस्रो, अरूको आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप नगरी व्यापार र संस्कृतिमा सहयोग बढाउनुपर्छ। उदाहरणका लागि, भारतसँग बुद्ध सर्किट र चीनसँग सगरमाथा पर्यटनमा साझेदारी गर्न सकिन्छ। चौथो, सबै देशसँग समान व्यवहार गरेर लाभ लिनुपर्छ, जस्तै साना देशहरूसँग पनि व्यापार विस्तार गर्ने।
यसका लागि मन्त्रालयले संयुक्त राष्ट्र सङ्घको मञ्चमा पञ्चशीलको कुरा उठाउन सक्छ। अन्य देशसँग शान्ति सम्झौता र सांस्कृतिक कार्यक्रम गर्न पनि प्रस्ताव राख्न सकिन्छ। यसले नेपालको शान्तिप्रिय छवि बलियो हुन्छ र आर्थिक फाइदा पनि हुन्छ। मलाई विश्वास छ, यो नीतिले हामीलाई विश्वमा सम्मानित बनाउँछ। कृपया यो सुझावलाई विचार गर्नुहोला। थप छलफलका लागि म उपलब्ध छु।
धन्यवाद,
[तपाईंको नाम]
[तपाईंको सम्पर्क नम्बर]
[तपाईंको इमेल ठेगाना]
Subject: पञ्चशीलको सिद्धान्तमा आधारित अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध विस्तारको प्रस्ताव
माननीय परराष्ट्र मन्त्रीज्यू,
नमस्ते! म [तपाईंको नाम], एक जिम्मेवार नागरिकको हैसियतले नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धलाई पञ्चशीलको सिद्धान्तमा आधारित बनाउन सुझाव पठाउँदै छु। पञ्चशीलले शान्ति, सम्मान र सहकार्यको कुरा गर्छ, जुन हाम्रो देशको लागि उपयुक्त छ।
हामीले छिमेकी देशहरू भारत र चीनसँग सम्बन्ध बलियो बनाउन यो सिद्धान्त प्रयोग गर्न सक्छौँ। पहिलो, हामीले एकअर्काको सार्वभौमसत्ताको सम्मान गर्नुपर्छ। यसले सीमा विवाद वा हस्तक्षेपको समस्या घटाउँछ। दोस्रो, कुनै पनि देशविरुद्ध आक्रमण नगर्ने नीति अपनाउनुपर्छ, जसले शान्तिको सन्देश दिन्छ। तेस्रो, अरूको आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप नगरी व्यापार र संस्कृतिमा सहयोग बढाउनुपर्छ। उदाहरणका लागि, भारतसँग बुद्ध सर्किट र चीनसँग सगरमाथा पर्यटनमा साझेदारी गर्न सकिन्छ। चौथो, सबै देशसँग समान व्यवहार गरेर लाभ लिनुपर्छ, जस्तै साना देशहरूसँग पनि व्यापार विस्तार गर्ने।
यसका लागि मन्त्रालयले संयुक्त राष्ट्र सङ्घको मञ्चमा पञ्चशीलको कुरा उठाउन सक्छ। अन्य देशसँग शान्ति सम्झौता र सांस्कृतिक कार्यक्रम गर्न पनि प्रस्ताव राख्न सकिन्छ। यसले नेपालको शान्तिप्रिय छवि बलियो हुन्छ र आर्थिक फाइदा पनि हुन्छ। मलाई विश्वास छ, यो नीतिले हामीलाई विश्वमा सम्मानित बनाउँछ। कृपया यो सुझावलाई विचार गर्नुहोला। थप छलफलका लागि म उपलब्ध छु।
धन्यवाद,
[तपाईंको नाम]
[तपाईंको सम्पर्क नम्बर]
[तपाईंको इमेल ठेगाना]
२०. वि.सं. २०५८ देखि वि.सं. २०७८ सम्मको दुई दशकको अवधिमा नेपालको जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्दै गएको देखिन्छ। यसरी जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्दा पर्ने प्रभावहरू उल्लेख गर्नुहोस् ।
नेपालको जनसङ्ख्या वृद्धिदर वि.सं. २०५८ देखि वि.सं. २०७८ सम्मको दुई दशकमा घट्दै गएको छ। यो परिवर्तनले देशमा विभिन्न प्रभावहरू पार्छ, जुन सकारात्मक र नकारात्मक दुवै हुन सक्छन्। यहाँ यस्ता प्रभावहरूको बारेमा सरल भाषामा चर्चा गरिएको छ।
पहिलो, जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्दा स्रोतसाधनमाथिको दबाब कम हुन्छ। जस्तै, खाद्यान्न, पानी, बिजुली र जमिनको प्रयोगमा कमी आउँछ। यसले वातावरण संरक्षणमा पनि सहयोग गर्छ किनभने जंगल फँडानी र प्रदूषण कम हुन्छ। साथै, सरकारले शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारी जस्ता आधारभूत सुविधाहरू जनतासम्म पुर्याउन सजिलो हुन्छ किनकि जनसङ्ख्या कम बढ्दा यी क्षेत्रमा लगानी गर्न भार कम पर्छ।
दोस्रो, जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्दा परिवारको आकार पनि सानो हुन्छ। यसले अभिभावकलाई आफ्ना छोराछोरीको हेरचाह, पढाइ र स्वास्थ्यमा बढी ध्यान दिन सजिलो हुन्छ। जसले गर्दा बालबालिकाको जीवनस्तर सुध्रिन्छ र भविष्यमा उनीहरूले राम्रो अवसर पाउन सक्छन्।
तर, यसका केही नकारात्मक प्रभाव पनि छन्। जनसङ्ख्या वृद्धिदर धेरै घट्दा युवा जनशक्ति कम हुन सक्छ। नेपालजस्तो देशमा, जहाँ धेरै युवा विदेश काम गर्न जान्छन्, यो अवस्थाले श्रमशक्तिको अभाव निम्त्याउन सक्छ। उद्योग, कृषि र निर्माण क्षेत्रमा काम गर्ने मानिसको कमीले आर्थिक विकासमा बाधा पुग्न सक्छ। साथै, बुढ्यौली जनसङ्ख्या बढ्दा सरकारले पेन्सन र स्वास्थ्य सेवामा बढी खर्च गर्नुपर्ने हुन्छ, जुन आर्थिक बोझ बन्न सक्छ।
अन्तमा, जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्नुले समाजमा सन्तुलन ल्याउन मद्दत गर्छ, तर यसलाई व्यवस्थापन गर्न नीति र योजना बनाउन जरुरी छ। शिक्षा र जागरुकताले मानिसलाई सानो र स्वस्थ परिवारको महत्त्व बुझाउन सकिन्छ। यसो गर्दा नेपालले यो परिवर्तनबाट फाइदा लिन सक्छ र चुनौतीहरूलाई पनि समाधान गर्न सक्छ।
पहिलो, जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्दा स्रोतसाधनमाथिको दबाब कम हुन्छ। जस्तै, खाद्यान्न, पानी, बिजुली र जमिनको प्रयोगमा कमी आउँछ। यसले वातावरण संरक्षणमा पनि सहयोग गर्छ किनभने जंगल फँडानी र प्रदूषण कम हुन्छ। साथै, सरकारले शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारी जस्ता आधारभूत सुविधाहरू जनतासम्म पुर्याउन सजिलो हुन्छ किनकि जनसङ्ख्या कम बढ्दा यी क्षेत्रमा लगानी गर्न भार कम पर्छ।
दोस्रो, जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्दा परिवारको आकार पनि सानो हुन्छ। यसले अभिभावकलाई आफ्ना छोराछोरीको हेरचाह, पढाइ र स्वास्थ्यमा बढी ध्यान दिन सजिलो हुन्छ। जसले गर्दा बालबालिकाको जीवनस्तर सुध्रिन्छ र भविष्यमा उनीहरूले राम्रो अवसर पाउन सक्छन्।
तर, यसका केही नकारात्मक प्रभाव पनि छन्। जनसङ्ख्या वृद्धिदर धेरै घट्दा युवा जनशक्ति कम हुन सक्छ। नेपालजस्तो देशमा, जहाँ धेरै युवा विदेश काम गर्न जान्छन्, यो अवस्थाले श्रमशक्तिको अभाव निम्त्याउन सक्छ। उद्योग, कृषि र निर्माण क्षेत्रमा काम गर्ने मानिसको कमीले आर्थिक विकासमा बाधा पुग्न सक्छ। साथै, बुढ्यौली जनसङ्ख्या बढ्दा सरकारले पेन्सन र स्वास्थ्य सेवामा बढी खर्च गर्नुपर्ने हुन्छ, जुन आर्थिक बोझ बन्न सक्छ।
अन्तमा, जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्नुले समाजमा सन्तुलन ल्याउन मद्दत गर्छ, तर यसलाई व्यवस्थापन गर्न नीति र योजना बनाउन जरुरी छ। शिक्षा र जागरुकताले मानिसलाई सानो र स्वस्थ परिवारको महत्त्व बुझाउन सकिन्छ। यसो गर्दा नेपालले यो परिवर्तनबाट फाइदा लिन सक्छ र चुनौतीहरूलाई पनि समाधान गर्न सक्छ।
समूह 'ग' (लामो उत्तर) (4x7=28)
२१. संविधान संशोधनसम्बन्धी कार्य ऐन निर्माणभन्दा भिन्न हुन्छ, कसरी? नेपालको संविधानमा भएको संविधान संशोधनसम्बन्धी प्रावधानका आधारमा पुस्टि गर्नुहोस् ।
नेपालको संविधान संशोधन गर्नु र सामान्य ऐन निर्माण गर्नु फरक प्रक्रिया हो। सामान्य ऐन बनाउँदा संसदमा छलफल हुन्छ, बहुमतले पारित हुन्छ र राष्ट्रपतिले प्रमाणीकरण गर्छन्। तर संविधान संशोधन गर्न विशेष प्रक्रिया र कडा नियमहरू पालना गर्नुपर्छ। यो किन फरक छ र नेपालको संविधानमा के-के प्रावधान छन् भन्ने कुरालाई सरल भाषामा यहाँ बुझाइएको छ।
सबैभन्दा ठूलो फरक भनेको संविधान संशोधनका लागि संसदमा दुई तिहाइ बहुमत चाहिन्छ। नेपालको संविधानको धारा २७४ मा यो स्पष्ट लेखिएको छ। सामान्य ऐन बनाउन साधारण बहुमत (५० प्रतिशतभन्दा बढी) भए पुग्छ, तर संविधान परिवर्तन गर्न प्रतिनिधि सभ र राष्ट्रिय सभाका कम्तीमा दुई तिहाइ सांसदले समर्थन गर्नुपर्छ। यो नियमले संविधानलाई स्थिर र महत्त्वपूर्ण बनाउँछ, किनकि यो देशको मूल कानुन हो र बारम्बार परिवर्तन गर्नुहुँदैन।
दोस्रो फरक, संविधान संशोधनको प्रस्ताव संसदमा पेस गर्नुअघि नै विशेष प्रक्रिया पूरा गर्नुपर्छ। धारा २७४(२) अनुसार, संशोधन प्रस्ताव कम्तीमा ९० दिनसम्म सार्वजनिक रूपमा राख्नुपर्छ। यो समयमा जनताले आफ्नो सुझाव दिन सक्छन्। सामान्य ऐन बनाउँदा यस्तो लामो सार्वजनिक सूचना जरुरी हुँदैन। यसले संविधान संशोधनमा जनताको पनि सहभागिता सुनिश्चित गर्छ।
तेस्रो, संविधानका केही कुरा संशोधन गर्नै नमिल्ने व्यवस्था छ। धारा २७४(१) मा लेखिएको छ कि नेपालको स्वतन्त्रता, सार्वभौमिकता, भौगोलिक अखण्डता र जनताको सार्वभौम अधिकारलाई असर गर्ने गरी संशोधन गर्न पाइँदैन। सामान्य ऐनमा यस्तो बन्देज हुँदैन, सरकारले आवश्यकता अनुसार जुनसुकै विषयमा ऐन बनाउन सक्छ। यो प्रावधानले संविधानको आधारभूत मूल्य र देशको पहिचान जोगाउँछ।
चौथो, संविधान संशोधनमा प्रदेश सभाको पनि भूमिका हुन्छ, यदि संशोधनले प्रदेशको अधिकार वा सीमाना प्रभावित गर्छ भने। धारा २७४(३) अनुसार, यस्तो अवस्थामा आधा (४ वटा) प्रदेश सभाले पनि स्वीकृति दिनुपर्छ। सामान्य ऐन बनाउँदा भने प्रदेश सभाको स्वीकृति चाहिँदैन, यो पूर्ण रूपमा संघीय संसदको क्षेत्राधिकारमा हुन्छ। यो व्यवस्थाले संघीय संरचनालाई बलियो बनाउँछ।
अन्तमा, संविधान संशोधन भएपछि राष्ट्रपतिले प्रमाणीकरण गर्छिन्, जुन सामान्य ऐनमा जस्तै हो। तर संशोधनको प्रक्रिया पूरा गर्न समय, बहुमत र जनसहभागिता धेरै चाहिन्छ। उदाहरणका लागि, नेपालको संविधान २०७२ जारी भएपछि पहिलो संशोधन २०७३ मा भएको थियो, जसमा प्रदेशको सीमांकन र अधिकारका विषयमा छलफल भयो। यो प्रक्रियाले संविधान संशोधनलाई ऐन निर्माणभन्दा जटिल र महत्त्वपूर्ण बनाउँछ।
यी सबै प्रावधानले संविधान संशोधनलाई गम्भीर र व्यवस्थित बनाएको छ। यसले देशको मूल कानुनलाई हल्कासँग परिवर्तन हुनबाट जोगाउँछ र जनता, संसद र प्रदेशको सहमति सुनिश्चित गर्छ।
सबैभन्दा ठूलो फरक भनेको संविधान संशोधनका लागि संसदमा दुई तिहाइ बहुमत चाहिन्छ। नेपालको संविधानको धारा २७४ मा यो स्पष्ट लेखिएको छ। सामान्य ऐन बनाउन साधारण बहुमत (५० प्रतिशतभन्दा बढी) भए पुग्छ, तर संविधान परिवर्तन गर्न प्रतिनिधि सभ र राष्ट्रिय सभाका कम्तीमा दुई तिहाइ सांसदले समर्थन गर्नुपर्छ। यो नियमले संविधानलाई स्थिर र महत्त्वपूर्ण बनाउँछ, किनकि यो देशको मूल कानुन हो र बारम्बार परिवर्तन गर्नुहुँदैन।
दोस्रो फरक, संविधान संशोधनको प्रस्ताव संसदमा पेस गर्नुअघि नै विशेष प्रक्रिया पूरा गर्नुपर्छ। धारा २७४(२) अनुसार, संशोधन प्रस्ताव कम्तीमा ९० दिनसम्म सार्वजनिक रूपमा राख्नुपर्छ। यो समयमा जनताले आफ्नो सुझाव दिन सक्छन्। सामान्य ऐन बनाउँदा यस्तो लामो सार्वजनिक सूचना जरुरी हुँदैन। यसले संविधान संशोधनमा जनताको पनि सहभागिता सुनिश्चित गर्छ।
तेस्रो, संविधानका केही कुरा संशोधन गर्नै नमिल्ने व्यवस्था छ। धारा २७४(१) मा लेखिएको छ कि नेपालको स्वतन्त्रता, सार्वभौमिकता, भौगोलिक अखण्डता र जनताको सार्वभौम अधिकारलाई असर गर्ने गरी संशोधन गर्न पाइँदैन। सामान्य ऐनमा यस्तो बन्देज हुँदैन, सरकारले आवश्यकता अनुसार जुनसुकै विषयमा ऐन बनाउन सक्छ। यो प्रावधानले संविधानको आधारभूत मूल्य र देशको पहिचान जोगाउँछ।
चौथो, संविधान संशोधनमा प्रदेश सभाको पनि भूमिका हुन्छ, यदि संशोधनले प्रदेशको अधिकार वा सीमाना प्रभावित गर्छ भने। धारा २७४(३) अनुसार, यस्तो अवस्थामा आधा (४ वटा) प्रदेश सभाले पनि स्वीकृति दिनुपर्छ। सामान्य ऐन बनाउँदा भने प्रदेश सभाको स्वीकृति चाहिँदैन, यो पूर्ण रूपमा संघीय संसदको क्षेत्राधिकारमा हुन्छ। यो व्यवस्थाले संघीय संरचनालाई बलियो बनाउँछ।
अन्तमा, संविधान संशोधन भएपछि राष्ट्रपतिले प्रमाणीकरण गर्छिन्, जुन सामान्य ऐनमा जस्तै हो। तर संशोधनको प्रक्रिया पूरा गर्न समय, बहुमत र जनसहभागिता धेरै चाहिन्छ। उदाहरणका लागि, नेपालको संविधान २०७२ जारी भएपछि पहिलो संशोधन २०७३ मा भएको थियो, जसमा प्रदेशको सीमांकन र अधिकारका विषयमा छलफल भयो। यो प्रक्रियाले संविधान संशोधनलाई ऐन निर्माणभन्दा जटिल र महत्त्वपूर्ण बनाउँछ।
यी सबै प्रावधानले संविधान संशोधनलाई गम्भीर र व्यवस्थित बनाएको छ। यसले देशको मूल कानुनलाई हल्कासँग परिवर्तन हुनबाट जोगाउँछ र जनता, संसद र प्रदेशको सहमति सुनिश्चित गर्छ।
22. उपयुक्त सङ्केत प्रयोग गरी भर्नुहोस्
अन्नपूर्ण हिमाल, पाथीभरा मन्दिर, मधेस प्रदेश, महाकाली नदी
- अन्नपूर्ण हिमाल (🏔️): कास्की/म्याग्दी जिल्ला, गण्डकी प्रदेश।
- पाथीभरा मन्दिर (🏯): ताप्लेजुङ जिल्ला, कोसी प्रदेश।
- मधेस प्रदेश: दक्षिणी नेपाल, २ नम्बर प्रदेश।
- महाकाली नदी (🌊): दार्चुला जिल्ला, सुदूरपश्चिम प्रदेश।
- अन्नपूर्ण हिमाल (🏔️): कास्की/म्याग्दी जिल्ला, गण्डकी प्रदेश।
- पाथीभरा मन्दिर (🏯): ताप्लेजुङ जिल्ला, कोसी प्रदेश।
- मधेस प्रदेश: दक्षिणी नेपाल, २ नम्बर प्रदेश।
- महाकाली नदी (🌊): दार्चुला जिल्ला, सुदूरपश्चिम प्रदेश।
२३. प्रथम विश्वयुद्धको पृष्ठभूमि उल्लेख गर्दै सो विश्वयुद्ध पश्चात्का प्रभावहरू स्पष्ट पार्नुहोस् ।
प्रथम विश्वयुद्ध (सन् १९१४–१९१८) विश्व इतिहासको एउटा ठूलो र विनाशकारी युद्ध थियो। यो युद्धको पृष्ठभूमि धेरै कारणहरूले बनेको थियो। पहिलो कारण थियो युरोपेली देशहरूबीचको प्रतिस्पर्धा। जर्मनी, बेलायत, फ्रान्स, र रुसजस्ता देशहरू शक्तिशाली बन्ने होडमा थिए। उनीहरूले आफ्नो सेना र हतियार बढाउन थाले। दोस्रो, युरोपमा गठबन्धन प्रणालीले तनाव बढायो। जर्मनी, अस्ट्रिया–हङ्गेरी र इटालीले एउटा गठबन्धन (ट्रिपल एलायन्स) बनाए भने बेलायत, फ्रान्स र रुसले अर्को गठबन्धन (ट्रिपल इन्टेन्ट) बनाए। यी गठबन्धनले एकअर्कालाई शङ्का गर्न थाले। तेस्रो, सन् १९१४ मा अस्ट्रिया–हङ्गेरीका राजकुमार फर्डिनान्डको हत्या भएपछि युद्धको सुरुवात भयो। अस्ट्रियाले सर्बियालाई दोष लगायो र युद्ध घोषणा गर्यो, जसले गर्दा गठबन्धनका देशहरू पनि युद्धमा मुछिए।
प्रथम विश्वयुद्धको प्रभाव निकै ठूलो र दीर्घकालीन भयो। पहिलो प्रभाव आर्थिक क्षेत्रमा देखियो। युद्धमा धेरै देशका सहर, उद्योग र खेतबारी ध्वस्त भए। युरोपका देशहरूमा ठूलो आर्थिक सङ्कट आयो। जर्मनी, फ्रान्स र बेलायतजस्ता देशहरू ऋणमा डुबे। युद्धमा खर्च भएको पैसाले गर्दा धेरै देशको अर्थतन्त्र कमजोर भयो।
दोस्रो प्रभाव सामाजिक क्षेत्रमा देखियो। युद्धमा करिब १ करोड ६० लाख मानिस मारिए र २ करोडभन्दा बढी घाइते भए। धेरै परिवारले आफ्ना सदस्य गुमाए। युद्धपछि धेरै महिला र बालबालिकाले कठिन जीवन बिताउनुपर्यो। युद्धले गर्दा रोग र भोकमरी पनि फैलियो।
तेस्रो प्रभाव राजनीतिक क्षेत्रमा देखियो। युद्धपछि धेरै देशको शासन प्रणाली परिवर्तन भयो। जर्मनी, अस्ट्रिया–हङ्गेरी, रुस र ओटोमन साम्राज्यको पतन भयो। जर्मनीमा सम्राटको शासन हटेर गणतन्त्र स्थापना भयो। रुसमा कम्युनिस्ट क्रान्ति भयो र सोभियत सङ्घको स्थापना भयो। युद्धपछि नयाँ देशहरू पनि बने, जस्तै पोल्याण्ड, चेकोस्लोभाकिया र युगोस्लाभिया।
चौथो, युद्धपछि भर्साइ सन्धि (सन् १९१९) भयो, जसले जर्मनीलाई कठोर सजाय दियो। जर्मनीले आफ्नो धेरै भूभाग गुमायो, सेना घटाउनुपर्यो र ठूलो रकम क्षतिपूर्ति तिर्नुपर्यो। यसले जर्मनीमा असन्तुष्टि बढायो, जसले पछि दोस्रो विश्वयुद्धको आधार तयार गर्यो।
पाँचौँ, युद्धपछि राष्ट्र सङ्घको स्थापना भयो। यो सङ्गठनले विश्वमा शान्ति कायम गर्ने उद्देश्य राख्यो, तर यो पूर्ण रूपमा सफल भएन। युद्धले विश्वमा शान्तिको महत्त्व बुझायो, तर यसले अर्को ठूलो युद्धको बीउ पनि रोप्यो।
अन्तमा, प्रथम विश्वयुद्धले विश्वको नक्सा, अर्थतन्त्र र समाजलाई ठूलो प्रभाव पार्यो। यसले मानव इतिहासमा ठूलो क्षति पुर्यायो, तर यसबाट पाठ सिकेर विश्व शान्तिका लागि नयाँ प्रयासहरू पनि सुरु भए। युद्धले देखायो कि युद्धले कसैको जित हुँदैन, सबैले हार्छन्। त्यसैले विश्व शान्ति र सहकार्यको महत्त्व अझ बढी बुझियो।
प्रथम विश्वयुद्धको प्रभाव निकै ठूलो र दीर्घकालीन भयो। पहिलो प्रभाव आर्थिक क्षेत्रमा देखियो। युद्धमा धेरै देशका सहर, उद्योग र खेतबारी ध्वस्त भए। युरोपका देशहरूमा ठूलो आर्थिक सङ्कट आयो। जर्मनी, फ्रान्स र बेलायतजस्ता देशहरू ऋणमा डुबे। युद्धमा खर्च भएको पैसाले गर्दा धेरै देशको अर्थतन्त्र कमजोर भयो।
दोस्रो प्रभाव सामाजिक क्षेत्रमा देखियो। युद्धमा करिब १ करोड ६० लाख मानिस मारिए र २ करोडभन्दा बढी घाइते भए। धेरै परिवारले आफ्ना सदस्य गुमाए। युद्धपछि धेरै महिला र बालबालिकाले कठिन जीवन बिताउनुपर्यो। युद्धले गर्दा रोग र भोकमरी पनि फैलियो।
तेस्रो प्रभाव राजनीतिक क्षेत्रमा देखियो। युद्धपछि धेरै देशको शासन प्रणाली परिवर्तन भयो। जर्मनी, अस्ट्रिया–हङ्गेरी, रुस र ओटोमन साम्राज्यको पतन भयो। जर्मनीमा सम्राटको शासन हटेर गणतन्त्र स्थापना भयो। रुसमा कम्युनिस्ट क्रान्ति भयो र सोभियत सङ्घको स्थापना भयो। युद्धपछि नयाँ देशहरू पनि बने, जस्तै पोल्याण्ड, चेकोस्लोभाकिया र युगोस्लाभिया।
चौथो, युद्धपछि भर्साइ सन्धि (सन् १९१९) भयो, जसले जर्मनीलाई कठोर सजाय दियो। जर्मनीले आफ्नो धेरै भूभाग गुमायो, सेना घटाउनुपर्यो र ठूलो रकम क्षतिपूर्ति तिर्नुपर्यो। यसले जर्मनीमा असन्तुष्टि बढायो, जसले पछि दोस्रो विश्वयुद्धको आधार तयार गर्यो।
पाँचौँ, युद्धपछि राष्ट्र सङ्घको स्थापना भयो। यो सङ्गठनले विश्वमा शान्ति कायम गर्ने उद्देश्य राख्यो, तर यो पूर्ण रूपमा सफल भएन। युद्धले विश्वमा शान्तिको महत्त्व बुझायो, तर यसले अर्को ठूलो युद्धको बीउ पनि रोप्यो।
अन्तमा, प्रथम विश्वयुद्धले विश्वको नक्सा, अर्थतन्त्र र समाजलाई ठूलो प्रभाव पार्यो। यसले मानव इतिहासमा ठूलो क्षति पुर्यायो, तर यसबाट पाठ सिकेर विश्व शान्तिका लागि नयाँ प्रयासहरू पनि सुरु भए। युद्धले देखायो कि युद्धले कसैको जित हुँदैन, सबैले हार्छन्। त्यसैले विश्व शान्ति र सहकार्यको महत्त्व अझ बढी बुझियो।
२४. नेपालमा साहसिक पर्यटनको सम्भावनाः यसको सामाजिक, आर्थिक योगदान शीर्षकमा एक लेखको नमुना तयार गर्नुहोस् ।
नेपालमा साहसिक पर्यटनको सम्भावना: यसको सामाजिक, आर्थिक योगदान
नेपाल प्राकृतिक सुन्दरता र साहसिक गतिविधिका लागि विश्वभर प्रसिद्ध छ। हिमाल, पहाड, जंगल र नदीहरूले भरिएको यो देश साहसिक पर्यटनको लागि ठूलो सम्भावना बोकेको छ। पर्वतारोहण, ट्रेकिङ, र्याफ्टिङ, प्याराग्लाइडिङ, जंगल सफारी जस्ता गतिविधिहरूले नेपाललाई साहसिक पर्यटकहरूको स्वर्ग बनाएको छ। यहाँको सगरमाथा, अन्नपूर्ण, लाङटाङ जस्ता हिमालहरूले विश्वभरका साहसिक यात्रुहरूलाई आकर्षित गर्छन्। यी सम्भावनाहरूले नेपालको सामाजिक र आर्थिक विकासमा ठूलो योगदान पुर्याउन सक्छन्।
साहसिक पर्यटनको सम्भावना
नेपालमा साहसिक पर्यटनको सम्भावना असीमित छ। यहाँ विश्वको सबैभन्दा अग्लो हिमाल सगरमाथादेखि साना पहाडी ट्रेकिङ रुटहरू छन्। ट्रेकिङका लागि अन्नपूर्ण सर्किट, मर्दी हिमाल, लाङटाङ उपत्यका जस्ता क्षेत्रहरू लोकप्रिय छन्। त्यस्तै, कोशी, त्रिशूली र भोटेकोशी जस्ता नदीहरूमा र्याफ्टिङको मजा लिन सकिन्छ। पोखरामा प्याराग्लाइडिङ र चितवनमा जंगल सफारीले पनि पर्यटकहरूलाई लोभ्याउँछ। यी गतिविधिहरूले नेपाललाई साहसिक पर्यटनको केन्द्र बनाउने सम्भावना छ। सरकार र निजी क्षेत्रले यी क्षेत्रमा लगानी र प्रचारप्रसार गरेमा यो सम्भावना अझ बढ्न सक्छ।
सामाजिक योगदान
साहसिक पर्यटनले नेपालको सामाजिक विकासमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। जब पर्यटकहरू गाउँघर र दुर्गम क्षेत्रमा पुग्छन्, त्यहाँका स्थानीय बासिन्दाहरूसँग उनीहरूको संस्कृति, परम्परा र जीवनशैलीको आदानप्रदान हुन्छ। यसले स्थानीय समुदायको आत्मविश्वास बढाउँछ र उनीहरूको जीवनस्तर सुधार्न मद्दत गर्छ। उदाहरणका लागि, ट्रेकिङ रुटमा पर्ने गाउँहरूमा होमस्टे सञ्चालन भएका छन्, जसले स्थानीय महिलाहरू र युवाहरूलाई रोजगारी दिएको छ। यसले गाउँमा शिक्षा, स्वास्थ्य र सरसफाइ जस्ता आधारभूत सुविधाहरूको विकासमा पनि सहयोग पुर्याएको छ। साथै, पर्यटकहरूले यहाँको संस्कृतिलाई विश्वभर चिनाउन मद्दत गर्छन्, जसले नेपाली पहिचानलाई बलियो बनाउँछ।
आर्थिक योगदान
साहसिक पर्यटनले नेपालको अर्थतन्त्रमा ठूलो योगदान दिन सक्छ। पर्यटकहरूले होटल, गाइड, यातायात, खाना र सामान किन्दा स्थानीय स्तरमा पैसा पुग्छ। सगरमाथा क्षेत्रमा मात्रै वार्षिक हजारौँ पर्यटक आउँदा त्यहाँको अर्थतन्त्र चलायमान भएको छ। सरकारले पर्यटनबाट कर र शुल्कमार्फत पनि आम्दानी गर्छ। उदाहरणका लागि, पर्वतारोहणको अनुमति शुल्कबाट ठूलो रकम संकलन हुन्छ। यो पैसाले देशको पूर्वाधार विकासमा लगानी गर्न सकिन्छ। साथै, साहसिक पर्यटनले गाउँमा रोजगारी सिर्जना गर्छ, जसले गरिबी घटाउन र गाउँबाट शहरतिर बसाइँसराइ रोक्न मद्दत गर्छ। यदि यो क्षेत्रलाई व्यवस्थित रूपमा विकास गरियो भने नेपालको विदेशी मुद्रा आर्जनमा पनि वृद्धि हुन्छ।
चुनौती र समाधान
साहसिक पर्यटनको विकासमा केही चुनौतीहरू पनि छन्। पूर्वाधारको कमी, सुरक्षाको अभाव र वातावरण संरक्षणमा ध्यान नदिनु प्रमुख समस्या हुन्। यी समस्याको समाधानका लागि सरकारले सडक, स्वास्थ्य सेवा र सञ्चार सुविधा विस्तार गर्नुपर्छ। साथै, स्थानीय जनतालाई तालिम दिएर उनीहरूलाई पर्यटन व्यवसायमा संलग्न गराउनुपर्छ। वातावरण जोगाउन प्लास्टिकको प्रयोग घटाउने र फोहोर व्यवस्थापनमा जोड दिनुपर्छ।
निष्कर्ष
नेपालमा साहसिक पर्यटनको सम्भावना अथाह छ। यसले सामाजिक एकता, सांस्कृतिक संरक्षण र आर्थिक समृद्धिलाई बढावा दिन्छ। यदि सरकार, निजी क्षेत्र र स्थानीय समुदायले सहकार्य गरेर यो क्षेत्रको विकास गरे भने नेपाल विश्वको साहसिक पर्यटनको नमुना बन्न सक्छ। यसले देशको पहिचान र अर्थतन्त्र दुवैलाई उचाइमा पुर्याउनेछ।
नेपाल प्राकृतिक सुन्दरता र साहसिक गतिविधिका लागि विश्वभर प्रसिद्ध छ। हिमाल, पहाड, जंगल र नदीहरूले भरिएको यो देश साहसिक पर्यटनको लागि ठूलो सम्भावना बोकेको छ। पर्वतारोहण, ट्रेकिङ, र्याफ्टिङ, प्याराग्लाइडिङ, जंगल सफारी जस्ता गतिविधिहरूले नेपाललाई साहसिक पर्यटकहरूको स्वर्ग बनाएको छ। यहाँको सगरमाथा, अन्नपूर्ण, लाङटाङ जस्ता हिमालहरूले विश्वभरका साहसिक यात्रुहरूलाई आकर्षित गर्छन्। यी सम्भावनाहरूले नेपालको सामाजिक र आर्थिक विकासमा ठूलो योगदान पुर्याउन सक्छन्।
साहसिक पर्यटनको सम्भावना
नेपालमा साहसिक पर्यटनको सम्भावना असीमित छ। यहाँ विश्वको सबैभन्दा अग्लो हिमाल सगरमाथादेखि साना पहाडी ट्रेकिङ रुटहरू छन्। ट्रेकिङका लागि अन्नपूर्ण सर्किट, मर्दी हिमाल, लाङटाङ उपत्यका जस्ता क्षेत्रहरू लोकप्रिय छन्। त्यस्तै, कोशी, त्रिशूली र भोटेकोशी जस्ता नदीहरूमा र्याफ्टिङको मजा लिन सकिन्छ। पोखरामा प्याराग्लाइडिङ र चितवनमा जंगल सफारीले पनि पर्यटकहरूलाई लोभ्याउँछ। यी गतिविधिहरूले नेपाललाई साहसिक पर्यटनको केन्द्र बनाउने सम्भावना छ। सरकार र निजी क्षेत्रले यी क्षेत्रमा लगानी र प्रचारप्रसार गरेमा यो सम्भावना अझ बढ्न सक्छ।
सामाजिक योगदान
साहसिक पर्यटनले नेपालको सामाजिक विकासमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। जब पर्यटकहरू गाउँघर र दुर्गम क्षेत्रमा पुग्छन्, त्यहाँका स्थानीय बासिन्दाहरूसँग उनीहरूको संस्कृति, परम्परा र जीवनशैलीको आदानप्रदान हुन्छ। यसले स्थानीय समुदायको आत्मविश्वास बढाउँछ र उनीहरूको जीवनस्तर सुधार्न मद्दत गर्छ। उदाहरणका लागि, ट्रेकिङ रुटमा पर्ने गाउँहरूमा होमस्टे सञ्चालन भएका छन्, जसले स्थानीय महिलाहरू र युवाहरूलाई रोजगारी दिएको छ। यसले गाउँमा शिक्षा, स्वास्थ्य र सरसफाइ जस्ता आधारभूत सुविधाहरूको विकासमा पनि सहयोग पुर्याएको छ। साथै, पर्यटकहरूले यहाँको संस्कृतिलाई विश्वभर चिनाउन मद्दत गर्छन्, जसले नेपाली पहिचानलाई बलियो बनाउँछ।
आर्थिक योगदान
साहसिक पर्यटनले नेपालको अर्थतन्त्रमा ठूलो योगदान दिन सक्छ। पर्यटकहरूले होटल, गाइड, यातायात, खाना र सामान किन्दा स्थानीय स्तरमा पैसा पुग्छ। सगरमाथा क्षेत्रमा मात्रै वार्षिक हजारौँ पर्यटक आउँदा त्यहाँको अर्थतन्त्र चलायमान भएको छ। सरकारले पर्यटनबाट कर र शुल्कमार्फत पनि आम्दानी गर्छ। उदाहरणका लागि, पर्वतारोहणको अनुमति शुल्कबाट ठूलो रकम संकलन हुन्छ। यो पैसाले देशको पूर्वाधार विकासमा लगानी गर्न सकिन्छ। साथै, साहसिक पर्यटनले गाउँमा रोजगारी सिर्जना गर्छ, जसले गरिबी घटाउन र गाउँबाट शहरतिर बसाइँसराइ रोक्न मद्दत गर्छ। यदि यो क्षेत्रलाई व्यवस्थित रूपमा विकास गरियो भने नेपालको विदेशी मुद्रा आर्जनमा पनि वृद्धि हुन्छ।
चुनौती र समाधान
साहसिक पर्यटनको विकासमा केही चुनौतीहरू पनि छन्। पूर्वाधारको कमी, सुरक्षाको अभाव र वातावरण संरक्षणमा ध्यान नदिनु प्रमुख समस्या हुन्। यी समस्याको समाधानका लागि सरकारले सडक, स्वास्थ्य सेवा र सञ्चार सुविधा विस्तार गर्नुपर्छ। साथै, स्थानीय जनतालाई तालिम दिएर उनीहरूलाई पर्यटन व्यवसायमा संलग्न गराउनुपर्छ। वातावरण जोगाउन प्लास्टिकको प्रयोग घटाउने र फोहोर व्यवस्थापनमा जोड दिनुपर्छ।
निष्कर्ष
नेपालमा साहसिक पर्यटनको सम्भावना अथाह छ। यसले सामाजिक एकता, सांस्कृतिक संरक्षण र आर्थिक समृद्धिलाई बढावा दिन्छ। यदि सरकार, निजी क्षेत्र र स्थानीय समुदायले सहकार्य गरेर यो क्षेत्रको विकास गरे भने नेपाल विश्वको साहसिक पर्यटनको नमुना बन्न सक्छ। यसले देशको पहिचान र अर्थतन्त्र दुवैलाई उचाइमा पुर्याउनेछ।
gaurab123.com.np
If you have any doubts, Please let me know